II MURŞİLİNİN VEBA DUASI : TANRILAR DÜNYASINA PRAGMATİST YAKLAŞIM

Hitit çivili yazılı tabletlerde edebi anlamda en kayda değer metinler 2. Murşili’nin veba salgınına karşın tanrılara yakarmalarını içeren dua tabletleridir. Tahta geçmeden önce sırasıyla önce babasını ardında kardeşini salgına kurban veren 2. Murşili çok zor şartlarda ülkenin başına geçmişti. Ülkede ölümler hız kesmeden devam ediyor, bağlı krallar ve düşman devletler Hattuşa’yı sıkıştırıyordu. Bu kadar olumsuz koşullarda 2. Murşili çareyi kendini tanrılara sıkı sıkı bağlamayı seçmiş, hiçbir dini ritüeli atlamamaya özen göstermiştir. Tanrılara adaklar adamayı ve kurbanlar sunmayı da hiç ihmal etmemiştir.

Dua tabletlerini incelersek 2. Murşili’nin tanrılara yakarışını kültsel bir tapınmadan ziyade insancıl bir çıkar ilişkisi olarak tanımlamak mümkündür. 2. Murşili ilk tanrıları, veba salgının nedeninin babasının işlediği bir günah olduğu konusunda ikna etmeye çalışmaktadır. “Siz tanrılar efendilerim Hatti ülkesinde salgın oldu. Hatti ülkesi salgın yüzünden bakı altında tutuldu. O çok sıkıştırıldı. Yirmi yıldan beri Hatti ülkesi ölümlere sürüklendiğinden aklıma Tuthaliya’nın oğlu genç Tuthaliya geldi. Tanrılardan fal yoluyla gerçeği öğrenmeye çalıştım. Tanrılar tarafından falda genç Tuthaliya konusu saptandı. Genç Tuthaliya Hatti ülkesinin efendisi iken Hattuşa’nın prensleri, komutanları, binbaşıları, subayları, askerlerinin ve araba savaşçılarının hepsi onun üzerine yemin etti. Babam da onun üstüne yemin etti. Babam genç Tuthaliya’yı sıkıştırınca Hattuşa’nın prensleri, komutanları, binbaşıları ve bütün subayları babamın yanında oldular. Tuthaliya’yı yemin tanrıları yakaladı. Onlar Tuthaliya’yı öldürdüler ayrıca kardeşlerini de öldürdüler geriye kalanları Alaşiya (Kıbrıs) ülkesine sürgüne gönderdiler. Onlar tanrı yeminleri bozdular.

Salgının nedeni olan suçu babasının işlediği konusunda tanrıları ikna ettiğini düşünen 2. Murşili bu konuda kendisinin bedel ödememesi gerektiğini düşünüyordu. Suçu işleyen ve ortak olan herkes ölmüştü ve kendisi de suçu itiraf edip, tanrılara kurbanlar sunduğu için artık onların yumuşaması gerektiği ve salgını da düşman ülkelerine süpürmesinin zamanının geldiğini umuyordu. “Babamdan yana olan prensler, komutanlar, binbaşılar, subaylar onlar da salgın yüzünden öldüler. Hatti ülkesi o yüzden ölmeye başladı. Hatti ülkesi felakete sürüklendi. Artık şimdi salgın o kadar güçlendi ki, Hatti ülkesi salgından dolayı çok baskı altında kaldı nufüsu azaldı. Ben kulunuz Murşili yüreğimdeki sıkıntıyı yenemiyorum, içimdeki korkuya hakim olamıyorum. Hatti’nin Fırtına Tanrısı efendim, tanrılar efendilerim böyle oluyor. Günah işleniyor. Babam da günah işledi. Hatti’nin Fırtına Tanrısının sözüne uymadı. Ben ise hiçbir günah işlemedim. Böyle oluyor. Babasının günahı oğluna geçiyor bana da babamın günahı geçti. İşte ben onu efendim Hatti’nin Fırtına Tanrısına ve fendim tanrılara itiraf ettim. Babamın suçunu itiraf ettiğimden efendim Fırtına Tanrısının ve efendim tanrıların içi tekrar yumuşasın. Bana tekrar acıyın. Salgını Hatti ülkesinden tekrar kovun. İşte efendim Fırtına Tanrısına salgına karşı dua ediyorum. Efendim Fırtına Tanrısı benni işit. Beni yaşat! Sana şöyle diyorum: Kuş yuvasına gider yuvası onu korur. Ya da herhangi bir köle bir şeyin üzüntüsünü çekerse ve efendisine yalvarırsa efendisi onu dinler, onu ne üzmüşse, o konuyu onun için düzeltir. Ya da bir köle suç işlemişse, suçunu efendisinin önünde itiraf ederse, efendisi ne yaparsa yapar, efendisinin önünde suçunu itiraf ettiğinden efendisinin içi rahatlaro köleyi cezalandırmaz. Ben de babamın suçunu itiraf ettim.”

Hitit dinsel inancında tanrılar ve insanlar arasındaki ilişki karşılıklı çıkar ilişkisine dayanıyordu. İnsanlar tanrıları mutlu etmeli onlara adaklar adamalı, kurban sunmalı ve rutin törenleri yerine getirmeliydi. Tanrılar da insanları mutlu etmeli, refahını sağlamalı ve onları düşmanlar karşısında muzaffer kılmalıydı. 2. Murşili de tanrılar ve insanlar arasındaki bu pragmatist ilişkiye dua tabletlerinde değinmiştir. “ Hatti ülkesi salgın ile ağır baskı altında tutulduğundan ve salgında devamlı ölümler olduğundan, eğer salgın kaldırılmazsa ve ölümler devam ederse zaten az kalmış kurban ekmeği ve kurban içkisi sunucuları da ölürse artık hiç kimse size kurban ekmeği ve kurban içkisi sunamayacak.”

Salgının ülkesinden gitmesi için her şeyi yaptığını düşünen 2. Murşili tüm bunlara rağmen unutabileceği bir şeyler olabileceği hesaba katarak tanrılara son bir kez daha seslenmeyi ihmal etmemiştir. “ Eğer başka nedenle ölümler olursa onları ya rüyada göreyim ya da falda başvurma yoluyla saptansın ya da tanrısal irşada ulaşmış bir kişi söylesin. Ya da bütün rahipler neyi emretmiş isem, onu temiz yatakta uyuyarak düşünsünler. Efendim Hatti’nin Fırtına Tanrısı beni yaşat! Efendim tanrılar tanrısal adaleti göstersinler! Biri rüyada görsün! Ölümlerin neden olduğu bulunsun.”