KADEŞ ANTLAŞMASI : III. HATTUŞİLİ İLE II. RAMSES ARASINDA YAPILAN İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ

      

                İki süper güç arasından yapılan işbirliği protokolüne Kadeş Barış Antlaşması denilmesi birçok açıdan hatalı bulunmaktadır. İlk olarak söz konusu protokol Kadeş Savaşından hemen sonra bir ateşkes veya toprak paylaşımı için yapılmamış olup, savaştan yaklaşık 15 yıl sonra Mezopotamya’da yavaş yavaş dünyanın yeni bir süper gücü olmaya başlayan Asur tehdidine karşı her iki devletin de işbirliği yapma mecburiyetinden dolayı yapılmıştır. Protokolün hiçbir maddesinde toprak paylaşımı ve savaş tazminatına ilişkin bir madde bulunmamaktadır ayrıca Kadeş Savaşından sadece protokolün Mısır dilinde yazılmış metninin çevirisinin ikinci maddesinde “Tanrı eskiden ezelden beri Mısır’ın Büyük Hükümdarı ile Hatti’nin Büyük Prensi arasındaki ilişkide sonsuza dek aralarında düşmanlık çıkmasına izin vermez. Hatti’nin Büyük Prensi kardeşim Muwatalli zamanında o, Mısır’ın Büyük Hükümdarı Ramses ile savaştı. Hatti’nin Büyük Prensi kardeşim Muwatalli kaderine boyun eğerek öteki dünyaya göçünce, sonra bu günden itibaren, işte Hatti ülkesinin Büyük Prensi Hattuşili Güneş Tanrısının ve Fırtına Tanrısının Mısır ülkesi ile Hatti ülkeleri arasında savaş çıkmaması için Mısır ülkesi ve Hatti arasında yarattıkları ilişkiyi süresiz kılmak için antlaşma yaptı” denilerek üstü kapalı bahsedilmiştir. Protokolü dünyanın ilk yazılı antlaşması olarak adlandırmak Mezopotamya’da ve Yakın Doğu’da yazıyı yaklaşık 3000 yıldır kullanan topluluklara bir haksızlıktır. III. Hattuşili’nin dedesi I. Şuppiluliuma zamanında önce Mitanni’ye karşı Asurlularla daha sonra da Ugarit kralı ile antlaşmalar yapılmış olup, Ugarit’i Hitit eğemenliğine alarak Amurru’yla bağlılık antlaşması imzalanmıştır.

                Eşitlik ilkesi bu protokolün ana temasını oluşturmakta olduğu hemen hemen bütün maddelerde ayrı ayrı vurgulanmaktadır. Her iki kral da birbirlerine gerek protokol boyunca gerekse daha sonra gerçekleşen tüm mektuplaşmalarda “kardeşim” diye hitap etmişlerdir. Taraflar protokolü üzerine çivi yazısının işlenmesi çok güç bir metal olan gümüşün üzerine yazarak her iki ülkenin tanrıları huzurunda haklarına sunmayı taahhüt etmişlerdir. Protokolün giriş kısmında her iki kral da atalarından “ Mısır Ülkesinin Kralı, Büyük Kral, Kahraman Minpahtaria’nın torunu, Mısır Ülkesinin Kralı, Büyük Kral, Kahraman Minmuarla’nın oğlu, Mısır Ülkesinin Kralı, Büyük Kral, bütün ülkelerin kahramanı Ramses, Hatti Ülkesinin Kralı, Büyük Kral, Kahraman Şuppiluliuma’nın torunu, Hatti Ülkesinin Kralı, Büyük Kral, Kahraman Murşili’nin oğlu, Hatti Ülkesinin Kralı, Büyük Kral Hattuşili’ye şöyle der.” diye bahsederek ulusların birbirine üstünlüğü olmadığını belirtmişlerdir. 
                  Propaganda sanatı günümüzde halklar üzerinde etkili bir silah olarak kullanıldığı gibi antikçağda da kendi otoritelerinin sağlamlaştırmak isteyen hükümdarlar tarafından da kullanılmıştır. Mısır Kralı II. Ramses yaptırdığı Karnak ve Ramasseum anıtlarında kendi halkına Mısır’ı üstün göstermek amacıyla Hitit Kral’ının ünvanını değiştirerek onlardan adeta vasalıymış gibi “Prens” diye hitap eder. Boğazköy kazılarında ele geçirilen protokolün Akadca yazılmış kil tablet kopyasında durum çok farklıdır, her iki kraldan da “Büyük Kral” olarak bahsedilir. Protokolün orijinal gümüş tabletleri ise günümüze kadar gerek Hattuşa’da gerekse Mısır’da yapılan arkeolojik kazılarda bulunamamıştır. Bu durumda amacı tanrılara hesap vermek olan rasyonel Hitit tarih yazıcılığının doğruluğunu kabul etmek zorundayız. Son zamanlara kadar Mısırologlar tarafından ileri sürülen Kadeş Savaşını II. Ramses’in efsanevi kahramanlığı etrafında toplanan Mısır ordusunun savaşı kazandığı tezi çürümüş bunun yerine güncel arkeolojik ve tarihsel bilgiler ışığında tam olarak kazananı belli olmayan bu savaşta rakibini bozguna uğratan Hitit ordusundaki bağlı devletlerden gelen askerlerin savaş disiplininden koparak ganimet peşine düşmeleriyle tam bir üstünlük kuramaması tezi ağırlık kazanmıştır. Bu da Hitit tarih yazıcılığının güvenirliğini ispatlamaktadır.